Την Τετάρτη 20 Νοεμβρίου 2024 πραγματοποιήθηκε εκδήλωση από το Δήμο Διρφύων -Μεσσαπίων και το Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης του ΕΚΠΑ προς Τιμήν του κ. Νικολάου Θωμαΐδη, Καθηγητή Αναλυτικής Χημείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Αναπληρωτή Προέδρου του Συμβουλίου Διοίκησης του ΕΚΠΑ.
Η βράβευση από τον Δήμο Διρφύων-Μεσσαπίων, την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και το Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης του ΕΚΠΑ αποτελεί μεγάλη τιμή και αντανακλά τη θετική συμβολή της τοπικής ανάπτυξης. Το εγχείρημα του ΕΚΠΑ, που αναμορφώθηκε το 2019 από τα ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας, εστιάζει στην καινοτομία και τη σύνδεση με την τοπική οικονομία μέσω της έρευνας και των ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Ο στόχος είναι η ενίσχυση των τοπικών οικονομιών και η ανάπτυξη στρατηγικών που θα προάγουν τη βιώσιμη ανάπτυξη, με την υποστήριξη από την Περιφέρεια.
Η σημασία της έρευνας στον πρωτογενή τομέα, ειδικότερα στον τομέα της ελιάς και του ελαιολάδου, αναδεικνύεται μέσω των μοριακών χημικών χαρακτηρισμών και της έρευνας για τη βιοδραστικότητα του ελαιολάδου. Η χρήση νέου εξοπλισμού από το 2013 επέτρεψε τη διαπίστωση των μοναδικών χαρακτηριστικών του ελληνικού ελαιολάδου, που διαθέτει υψηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών και πολυφαινολών, στοιχεία που σχετίζονται με την υγεία, και κυρίως την καρδιαγγειακή λειτουργία.
Αυτό το έργο έχει οδηγήσει σε σημαντική έρευνα και ανάπτυξη στην περιοχή του Βορείου Αιγαίου και έχει ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ ακαδημαϊκών, παραγωγών και τοπικών φορέων. Ειδικότερα, η δημιουργία ερευνητικών υποδομών και η εφαρμογή προγραμμάτων βοήθησαν στην ανάδειξη της ποιότητας του ελαιολάδου και τη σύνδεση του με τον τοπικό επιχειρηματικό κόσμο, ενισχύοντας τις εξαγωγικές δυνατότητες της περιοχής.
Συνολικά, η στρατηγική αυτή έχει στόχο την ενίσχυση της τοπικής παραγωγής και την αξιοποίηση της κυκλικής οικονομίας μέσω της έρευνας για τα παραπροϊόντα της ελιάς. Η ανάπτυξη νέων προϊόντων όπως οι κρέμες από το Βόρειο Αιγαίο και η δυνατότητα χρήσης της ελιάς για καινοτόμες εφαρμογές δείχνουν τη δυναμική της περιοχής και τη σημασία της υποστήριξης από την Περιφέρεια και την ΕΕ για την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.
Η επιτυχία αυτής της προσπάθειας αναδεικνύει τη στρατηγική σημασία των τμημάτων του ΕΚΠΑ στην περιοχή, και την ανάγκη συνέχισης των επενδύσεων και της στήριξης από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς για να συνεχιστεί η ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας, με επίκεντρο τη γεωργία και τα παραδοσιακά προϊόντα.
Ακολουθεί αναλυτικά η ομιλία του κ. Θωμαΐδη.
«Είναι μεγάλη τιμή για μένα να λάβω αυτή τη βράβευση από τον Δήμο Διρφύων-Μεσσαπίων, την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και το Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης, Αγροδιατροφής και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων του ΕΚΠΑ. Όλο το εγχείρημα που παρουσιάζουμε σήμερα έχει μόνο θετικό πρόσημο για την περιοχή. Θα ήταν μεγάλη μας χαρά το ΕΚΠΑ, το πιο ισχυρό πανεπιστήμιο της Ευρώπης, να στηριχθεί εμπράκτως από την Περιφέρεια. Το 2019, εδώ ήταν τα ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας, και μέσα από πολλές προσπάθειες, πολλών ανθρώπων, αναμορφώσαμε το συγκρότημα σε ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα με αναπτυξιακό πρόσημο που συνεισφέρει στην εθνική ανάπτυξη.
Στοχεύουμε οι απόφοιτοι του τμήματος να πραγματοποιήσουν καινοτόμες έρευνες ώστε να προσελκύσουμε ευρωπαϊκά προγράμματα για να μετασχηματίσουμε τις τοπικές οικονομίες. Οφείλω να ζητήσω να συνεχιστεί αυτή η στρατηγική. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Πρόεδρο Ζαχαριάδη, καθώς αγκάλιασε την προσπάθεια και βοήθησε στην ανάπτυξη και τον μετασχηματισμό του τμήματος. Ευχαριστώ τα νέα παιδιά που εκλέχθηκαν με αξιοκρατικά κριτήρια και με πολλά προσόντα και υπηρετούν αυτό το όραμα μας σε αυτήν τη γωνιά του ΕΚΠΑ. Αποτελεί τεράστια ικανοποίηση για μένα να μένουν άνθρωποι στον τόπο τους και να προσφέρουν στην Ελλάδα.
Η διοίκηση του ΕΚΠΑ έχει συστρατευτεί και αγκαλιάσει το όραμα. Η Αντιπρυτάνισσα Σοφία Παπαϊωάννου είναι ένας άνθρωπος με πολύ υψηλό ακαδημαϊκό επίπεδο και με τιμά η παρουσία της. Καλώ τους συναδέλφους από τα τμήματα να συνεργαστούν μαζί της για την εξωστρέφεια του συγκροτήματος Ευρίπου. Η ομιλία μου αφορά το χρυσάφι της Ελλάδας, την ελιά. Έχω μεγαλώσει στη Λέσβο και υπήρξα για χρόνια παραγωγός ελαιολάδου.
Επιστημονικά, λοιπόν, θα αποδείξουμε αυτό που βιώνουμε στη χώρα μας για τον πρωτογενή τομέα, γιατί το ελαιόλαδο έχει ευεργετικές ιδιότητες πέρα από το γεγονός ότι αποτελεί πυλώνα της παράδοσής μας. Το βιοδραστικό περιεχόμενο του ελαιολάδου έχει ισχυρισμούς υγείας, κυρίως για καρδιοαγγειακά προβλήματα. Περιέχει εκατοντάδες πολύτιμες ουσίες, όπως πολυφαινόλες, λιπαρά οξέα, φυτοστερόλες κ.ά. Έχουν ευεργετική δράση σε νόσους, όπως το Αλτσχάιμερ. Το προϊόν χρήζει ερευνητικής προσπάθειας και ανάδειξης, κάτι που είναι δύσκολο σε ένα διεθνοποιημένο περιβάλλον. Το 2013 αποκτήσαμε έναν εξοπλισμό για να εμβαθύνουμε περισσότερο, κάνοντας μοριακό χημικό χαρακτηρισμό για να βρούμε νέες ουσίες και να καταλάβουμε πώς συνδέονται με την αυθεντικότητά τους, την οργανοληπτικότητα, το ευ ζην και την τιμή.
Η έρευνα έγινε στο Βόρειο Αιγαίο, στη Λέσβο. Η Λέσβος έχει δύο μοναδικές ποικιλίες στον παγκόσμιο χώρο. Βλέποντας τη βιβλιογραφία, υπάρχουν ελάχιστες αναφορές για αυτές και όσες υπήρχαν δεν ήταν κολακευτικές. Μόνο η επιστήμη δίνει απαντήσεις, όχι οι επιθυμίες. Επομένως, ξεκινήσαμε την έρευνά μας για την ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών ποιότητας. Αυτό είναι ένα παράδειγμα του πώς μια έρευνα μπορεί να ανασχηματίσει μια τοπική κοινωνία και οικονομία και να αλλάξει τον τρόπο σκέψης των επιχειρηματιών και της διοίκησης. Όταν παρουσίασα σε ένα εργαστήριο επιχειρηματικής ανακάλυψης το 2015 στην Περιφέρεια, στο οποίο εργαστήριο παρέχονται εξειδικευμένα εργαλεία και στρατηγικές για τα ευρωπαϊκά προγράμματα σε κάθε περιοχή, με το αγροδιατροφικό τομέα να είναι το Νο1, ήταν μια εξαιρετική ευκαιρία να αναδείξουμε τις δυνατότητες της περιοχής μας.
Εκεί λοιπόν γίνονται εργαστήρια επιχειρηματικής ανακάλυψης που μαζεύονται οι ακαδημαϊκοί ερευνητικοί φορείς με τον παραγωγικό ιστό και την δημόσια διοίκηση και συζητάνε τα προβλήματα και πιθανές λύσεις. Ξεκίνησε μια συζήτηση για να μετασχηματιστεί ο αγροτικός φορέας της περιφέρειας του Βορείου Αιγαίου και δη της Εύβοιας μέσα από στοχευμένες παρεμβάσεις έρευνας. Από το 2015 και χρειάστηκαν πολλές συζητήσεις ξεκίνησε το 2017 στην ουσία και από το 2018 στα χαρτιά. Από κει και πέρα, η προσπάθεια αυτή, έφερε καρπούς δηλαδή να ενσωματώσουν τα αποτελέσματα οι παραγωγικοί φορείς και οι εταιρείες που ασχολούνται με το ελαιόλαδο, να δούνε τα εξαγωγικά τους αποτελέσματα στην τσέπη τους, έφερε μια δεύτερη συνεισφορά από την περιφέρεια να φτιάξουμε ερευνητικές υποδομές στο Βόρειο Αιγαίο, για το συγκεκριμένο τρόφιμο, το ελαιόλαδο αλλά και για το κρασί.
Ταυτόχρονα με αυτό, η όλη αυτή ζύμωση των προηγούμενων χρόνων, έφερε μια καινοτόμα δράση, μέσω της γενικής γραμματείας έρευνας και καινοτομίας, στο υποέργο 3 το πρώτο κομμάτι ήταν τα γενετικά, φυτοπροστασια και το τρίτο η ποιότητα. Τότε, φτιάξαμε μαζί με το ΑΠΘ το foodomics.gr, που είναι η ολιστική ανάλυση των τροφίμων για τα προϊόντα εθνικής προτεραιότητας. Αυτή η υποδομή είχε ως στόχο να αναλύσει το θέμα της έρευνάς μας και να δημοσιευτεί στη δημόσια διοίκηση και στους εμπόρους. Τρία νέα προγράμματα πλέον υπάρχουν στο Βόρειο Αιγαίο σχετικά με την ελιά. Η πρώτη δράση αφορά την χαρτογράφηση με τυχαία δειγματοληψία, μαζεύοντας όλα τα μεταδεδομένα της παραγωγικής διαδικασίας. Μετρήθηκαν πολλές παράμετροι και συλλέχθηκαν πάνω από 800 δείγματα. Τα περισσότερα δείγματα παράγουν έξτρα παρθένο ελαιόλαδο. Το ελαιόλαδο από τη Λέσβο έχει έντονη φρουτώδη γεύση λόγω της βιοποικιλότητας του νησιού.
Το φρέσκο ελαιόλαδο περιέχει βιταμίνη Ε, περίπου 6 φορές περισσότερη από το συνηθισμένο. Σκουαλένιο, δύο πολύ ισχυρά αντιοξειδωτικά που έχουν τεράστιες συγκεντρώσεις. Η πρώτη είναι ένα καροτενοειδές που έχει τις υψηλότερες συγκεντρώσεις σε όλα τα ελαιόλαδα που έχουμε μετρήσει στη Μεσόγειο. Το σκουαλένιο, δε, είναι περίπου 4 φορές περισσότερο σε σχέση με άλλες ποικιλίες ελαιολάδων στην Ισπανία και την Ιταλία. Επομένως, τα ελληνικά ελαιόλαδα, και δη του Βορείου Αιγαίου, έχουν μοναδικά χαρακτηριστικά και μόνο από αυτά, με σωστό μάρκετινγκ, θα μπορούσαν να προωθηθούν αποτελεσματικά. Στο φαινολικό περιεχόμενο και τις πολυφαινόλες, η δυνατότητα του εργαστηρίου μας είναι τεράστια, γιατί σαρώνει το ελαιόλαδο για φαινολικό περιεχόμενο και υπάρχει οδηγία ότι, αν το ελαιόλαδο έχει μια συγκεκριμένη ομάδα ενώσεων, παράγωγα της υδροξυτυροσόλης και της τυροσόλης, σε συγκεντρώσεις πάνω από 250 mg/l, όπως έδειξαν οι κλινικές μελέτες, τότε είναι υψηλής ποιότητας και κάνει καλό στην καρδιακή λειτουργία.
Ποιες είναι αυτές οι ενώσεις, όμως; Έχουν αναγνωριστεί κάποιες, εστιάζουμε σε 8, αλλά είναι γύρω στις 30 και όσο ψάχνουμε με αναλυτικές τεχνικές, τόσο αυξάνεται το οργανικό περιεχόμενο. Από την έρευνα που έγινε το 2017-2019, βρέθηκε ότι το 75% των τυχαίων δειγματοληψιών είχε πάνω από 250 mg/l, άρα ήταν και έξτρα παρθένο και με υψηλό φαινολικό περιεχόμενο, και φυσικά αυτό δεν το γνώριζε κανένας μέχρι τότε. Τα συμπεράσματα: Δείξαμε μέσα από τη τυχαία αυτή δειγματοληψία πως συσχετίζονται όλα αυτά τα στοιχεία με τον χρόνο ελαιοπαραγωγής μετά τη συγκομιδή. Όσο πιο αργά μαζεύουμε τις ελιές, τόσο χειροτερεύει η ποιότητα. Κάποιες ουσίες καταρρέουν, πρέπει να σεβαστούμε ότι είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Το λάδι πρέπει να παραχθεί εντός τριών ημερών και να έχει μέγιστη ποιότητα. Οι καλλιέργειες χωρίς φροντίδα, χωρίς άρδευση και χωρίς λίπασμα, έδωσαν την καλύτερη ποιότητα. Αυτές συνδέονται με ορεινά και ημιορεινά κλίματα.
Οι βιολογικές καλλιέργειες, επειδή βρίσκονται σε τέτοιο υψόμετρο και με μεγάλη βιοποικιλότητα, δεν επηρεάζονται και έδωσαν καλύτερη ποιότητα. Φυσικά, τα ελαιόλαδα παράγονται σε τρεις ημέρες. Στο ελαιοτριβείο, τα διφασικά ελαιόλαδα είναι καλύτερα από τα τριφασικά. Η θερμοκρασία μάλαξης πρέπει να είναι το μέγιστο 30°C. Μέσα σε μία ώρα, η θερμοκρασία στο ελαιοτριβείο ανεβαίνει, οπότε ο χρόνος μάλαξης πρέπει να είναι 40-50 λεπτά. Επίσης, πρέπει να ελέγχουμε τα νέα ελαιοτριβεία και όταν το λάδι βγαίνει νωρίτερα από τα 40 λεπτά. Κάναμε ακόμα ένα πείραμα με βιομηχανικό φίλτρο, γιατί αυτό αφαιρεί από το ελαιόλαδο κάποια ένζυμα με μοριακό τρόπο. Συγκρίναμε τη διαδικασία φιλτραρίσματος και μη φιλτραρίσματος σε θερμοκρασίες 24°C και 25°C. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όσο πιο χαμηλή είναι η θερμοκρασία, τόσο καλύτερη είναι η ποιότητα και διατηρείται καλύτερα το λάδι. Υπάρχει μεγαλύτερη σταθερότητα σε δείγματα που αποθηκεύονται στους 4°C. Δεν θέλουμε οξυγόνο και υγρασία.
Προχωρήσαμε στην παραγωγή ενός ελαιολάδου με ιδιαίτερα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και υψηλό βιοδραστικό περιεχόμενο, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε ως ενισχυτικό γεύσης για μεικτά ελαιόλαδα, είτε ως συμπλήρωμα διατροφής. Γενικότερα, φαίνεται ότι το διφασικό ελαιόλαδο, κάτω από κάποιες συνθήκες, μπορεί να δώσει τέτοιας ποιότητας προϊόντα. Το λάδι δεν πρέπει να ξεπερνά τα 500-600 mg ανά κιλό για να είναι κατάλληλο για την κουζίνα μας. Έχουμε επίσης την ελιά, την επιτραπέζια ελιά και την πάστα ελιάς, στις διάφορες παραγωγικές διαδικασίες που πραγματοποιήσαμε. Είδαμε ότι η βέλτιστη ποιότητα προέρχεται από τις ελιές που είναι μέσα σε θαλασσινό νερό, είτε χωρίς ενδιάμεσα ξεπλύματα. Αυτό διατηρεί την ελιά σε υψηλό φαινολικό περιεχόμενο, με αποτέλεσμα δύο ελιές να ξεπερνούν τη συνιστώμενη ημερήσια δόση ισχυρισμού υγείας. Έχουμε επίσης τα παραπροϊόντα και η κυκλική οικονομία επιβάλλει να εξετάσουμε την επαναχρησιμοποίηση τους. Κάναμε προσπάθειες να παράγουμε κάποια εκχυλίσματα και αναπτύξαμε διάφορα προϊόντα από το Βόρειο Αιγαίο. Έτσι, δημιουργήσαμε τέσσερις κρέμες στην εταιρεία Youngcarpo, επισκεφθείτε το site για περισσότερες πληροφορίες.
Όλες αυτές οι δράσεις πρέπει να επεκταθούν, καθώς όλα αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί σε ζωοτροφές και λιπάσματα. Εμείς προσπαθούμε, μέσω της βιοτεχνολογίας και της μηχανικής, να παράγουμε τέτοια προϊόντα, όπου ο παραγωγός συμβάλλει άμεσα. Άλλη μια ιδέα είναι το ελαιόλαδο μίας ημέρας, όπως το γάλα μίας ημέρας, καθώς και ελαιόλαδο για παιδιά. Πολύ σημαντικό είναι το μάρκετινγκ και, με βάση τα αποτελέσματα αυτά, παρά τη διστακτικότητα των προηγούμενων ετών, πολλοί τυποποιητές πείστηκαν και ενσωμάτωσαν πλήρως αυτή τη δραστηριότητα στο μάρκετινγκ τους. Αυτό γίνεται με έναν τρόπο να πιέσουμε την περιφέρεια και όσους μπορούν να κάνουν κάτι για να μετασχηματίσουμε την οικονομία.
Το Βόρειο Αιγαίο ήταν έρημο καινοτομίας το 2015, αλλά υπήρξαν πολλά πράγματα που συνδέθηκαν και προχωρήσαμε μπροστά. Δηλαδή, στην αρχή οι ιδιώτες δεν έβαζαν χρήματα, άρα έπρεπε το κράτος και η περιφέρεια να χρηματοδοτήσουν αυτές τις προσπάθειες με καθαρά χρήματα από το ΤΠΕ της. Χωρίς ΕΣΠΑ, αλλά με προγραμματική συμφωνία, είχαμε το «ΠΣΕΚ» το οποίο έπαιρνε τα αποτελέσματα από αυτές τις δράσεις και διοργάνωνε ημερίδες. Κάναμε τις δειγματοληψίες με τον παραγωγό και το παραδοσιακό ελαιοτριβείο μαζί, και μετά απευθυνόμασταν στη δημόσια διοίκηση και στους τυποποιητές που εμπορεύονταν το προϊόν.
Έτσι, με συγκεκριμένη στοχοθεσία, αποτελέσαμε αρωγό στην προσπάθεια των ανθρώπων που ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα, ώστε να αυξήσουν το εισόδημά τους και να ενισχύσουν την τοπική παραγωγή. Στηρίξαμε τη ντόπια παραγωγή και τα χρήματα επιστράφηκαν στους ίδιους, και έτσι αναπτύσσεται η πατρίδα μας. Ξεκίνησε μια προσπάθεια χρηματοδοτήσεων με καινοτομία στο Βόρειο Αιγαίο, αρχικά με την ελιά και αργότερα με άλλα ελληνικά προϊόντα. Χρειάζεται μια προσπάθεια ώστε να αξιοποιήσουμε τα εργαλεία της ΕΕ. Για αυτό τονίζω ότι αυτά τα τμήματα των Ψαχνών έχουν στρατηγική θέση και μπορούν να ενσωματώσουν αυτή τη δραστηριότητα, ώστε η περιφέρεια να δώσει στους παραγωγικούς τομείς και στους επιχειρηματίες το πλεονέκτημα να αυξήσουν την προστιθέμενη αξία των προϊόντων τους.
Ευχαριστώ θερμά για την αναγνώριση και την υποστήριξη και ανυπομονώ για την επέκταση της συνεργασίας μας σε θέματα που αφορούν την αγροδιατροφή και την έρευνα».
Διαβάστε επίσης: Αρχιμήδης: Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον
![shutterstock_1172902264 (3) [Converted]-02](https://nikosthomaidis.gr/wp-content/uploads/elementor/thumbs/shutterstock_1172902264-3-Converted-02-qpb8c2l6xwc9o5bqcx5w2wojl7hijuqa8i81xz3rhk.png "shutterstock_1172902264 (3) [Converted]-02")