MolBio Conference 2024: Η έκθεση του ανθρώπου σε χημικά και οι επιδράσεις τους

Η ανθρώπινη υγεία είναι στενά συνδεδεμένη με το περιβάλλον, και η παρουσία χημικών ουσιών στη ζωή μας εγείρει σοβαρές ανησυχίες. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Θωμαΐδης, αντιμετωπίζουμε όχι μόνο τη ρύπανση του περιβάλλοντος αλλά και την έκθεση σε εκατοντάδες χημικά μέσω των τροφίμων, των φαρμάκων, και άλλων πηγών. Ανάμεσα σε αυτά, υπάρχουν οι «προσδιορισμένες» ουσίες, αλλά και εκατοντάδες «μη προσδιορισμένες» για τις οποίες γνωρίζουμε ελάχιστα. Το τεράστιο αυτό «χημικό σύμπαν» παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητο, καθιστώντας δύσκολη τη σύνδεση συγκεκριμένων ουσιών με επιπτώσεις στην υγεία.

Οι PFAS και τα πλαστικά αποτελούν δύο κύριες κατηγορίες ανησυχιών. Οι PFAS, γνωστές ως «παντοτινές ουσίες», βρίσκονται σε αντικείμενα καθημερινής χρήσης όπως καλλυντικά και αδιάβροχα υφάσματα και σχετίζονται με σοβαρά προβλήματα υγείας. Παράλληλα, τα πλαστικά και οι φαινολικές ενώσεις που περιέχουν έχουν συνδεθεί με διαταραχές του ενδοκρινικού συστήματος, ενώ η ανεξέλεγκτη πλαστική ρύπανση απαιτεί άμεσες λύσεις μέσω αυξημένης πίεσης στις βιομηχανίες.

Ακολουθεί αναλυτικά η ομιλία του κ. Θωμαΐδη.

«Το περιβάλλον και η ανθρώπινη υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Αντιμετωπίζουμε τη ρύπανση του περιβάλλοντος, ενώ παράλληλα ερχόμαστε σε επαφή με εκατοντάδες χημικές ουσίες στα τρόφιμα. Υπάρχει συνεχής συζήτηση σχετικά με τις χημικές ουσίες που προέρχονται από υλικά επαφής. Ενώ έχουμε προσδιορίσει αρκετές ουσίες , υπάρχουν δυνητικά εκατοντάδες μη προσδιορισμένες για τις οποίες γνωρίζουμε ελάχιστα.

Αυτή η έλλειψη γνώσης αναδεικνύει το τεράστιο και ανεξερεύνητο «χημικό σύμπαν», καθιστώντας δύσκολη τη σύνδεση συγκεκριμένων ουσιών με συγκεκριμένες επιπτώσεις στην υγεία. Η αποστολή μας είναι να αναπτύξουμε μεθοδολογίες για να αποκαλύψουμε αυτές τις κρυμμένες πηγές μόλυνσης στο περιβάλλον και στα τρόφιμα. Στόχος μας είναι να στηρίξουμε έρευνες που συνδέουν συγκεκριμένες εκθέσεις με επιπτώσεις στην υγεία.

Εκτός από καρδιαγγειακές και άλλες ασθένειες, υπάρχουν χημικές ουσίες που διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα, επηρεάζοντας την αναπαραγωγή, την ανάπτυξη και πολλά άλλα. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι έκθεσης, με διαφορετικές κατηγορίες ενώσεων να προέρχονται από διαφορετικές πηγές. Μεταξύ αυτών, οι PFAS (υπερ- και πολυφθοροαλκυλικές ουσίες).

Από τα αντικολλητικά σκεύη και τα αδιάβροχα ρούχα, μέχρι τα καλλυντικά, βρίσκονται παντού, ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές του κόσμου. Μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα υγείας όπως παθήσεις του θυρεοειδούς, παχυσαρκία, προβλήματα γονιμότητας και καρκίνο.

H εξάλειψή τους είναι εξαιρετικά δύσκολη, αλλά η ενημέρωση και η προστασία παραμένουν το κλειδί. Τα  προϊόντα που αναγράφουν στην ετικέτα τους “PFAS FREE” μπορούν να βοηθήσουν ώστε να περιοριστεί η έκθεσή των ατόμων στις «παντοτινές ουσίες».

Μια άλλη σημαντική κατηγορία είναι οι ουσίες που σχετίζονται με τα πλαστικά, όπως οι φαινολικές ενώσεις, πολλές από τις οποίες συνδέονται με ενδοκρινικές διαταραχές. Παρόλο που κάποιες από αυτές τις ουσίες είναι γνωστές και καταβάλλονται προσπάθειες για τη ρύθμισή τους, η ρύπανση από πλαστικά παραμένει ανεξέλεγκτη. Οι συζητήσεις για τη διάθεση, την ανακύκλωση ή την επανεξέταση της χρήσης των πλαστικών απέχουν πολύ από το να προσφέρουν λύση. Η συζήτηση πρέπει να περιλαμβάνει αυξημένη πίεση στις βιομηχανίες πλαστικών και χημικών.

Για παράδειγμα, οι χημικές ουσίες από ελαστικά αποτελούν σοβαρούς κινδύνους, ιδιαίτερα για όσους ζουν σε αστικές περιοχές. Η αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων απαιτεί άμεση προσοχή και συλλογική δράση.

Τι δείχνουν τα λύματα;

Τα λύματα αποτελούν έναν πολύτιμο δείκτη για την κατανόηση της έκθεσης του ανθρώπου σε χημικές ουσίες. Η ανάλυση των λυμάτων παρέχει δεδομένα σχετικά με τις χημικές ουσίες που καταναλώνουμε μέσω φαρμάκων, καθώς και άλλους περιβαλλοντικούς ρύπους που εισέρχονται στο σώμα μας. Επιπλέον, αποκαλύπτει ακόμα και δείκτες του στρες στον πληθυσμό.

Η συστηματική μελέτη των λυμάτων μπορεί να προσφέρει πληροφορίες για υπολείμματα φαρμάκων που καταναλώνουμε, όπως αντιβιοτικά, παυσίπονα. Αυτά τα κατάλοιπα, πέρα από την ανθρώπινη υγεία, επηρεάζουν σημαντικά και το περιβάλλον, καθώς εισέρχονται στα υδάτινα οικοσυστήματα.

Τέλος πολλά χημικά που προέρχονται από τη βιομηχανία, τα πλαστικά, τα προϊόντα καθαρισμού ή τα γεωργικά απόβλητα.

Αυτή η πληροφορία είναι πολύτιμη, καθώς προσφέρει μια συλλογική εικόνα των καθημερινών συνηθειών, της δημόσιας υγείας και των επιπτώσεων των χημικών ουσιών στη ζωή μας.

Χρήση της Ανάλυσης Λυμάτων

Η ανάλυση λυμάτων μπορεί να υποστηρίξει:

• Την παρακολούθηση των επιπέδων έκθεσης του πληθυσμού σε επικίνδυνες ουσίες.
• Την αξιολόγηση της κατανάλωσης φαρμάκων και πιθανών καταχρήσεων.
• Την προστασία του περιβάλλοντος από την εισαγωγή επικίνδυνων ουσιών στα οικοσυστήματα.

Νέες Μέθοδοι Ανίχνευσης Χημικών

Για να ενισχυθεί η ακρίβεια και η αποτελεσματικότητα στην ανίχνευση χημικών ουσιών, επιστήμονες αναπτύσσουν και ενσωματώνουν νέες μεθόδους ανάλυσης. Προηγμένες τεχνολογίες, όπως η υγρή χρωματογραφία σε συνδυασμό με φασματομετρία μάζας (LC-MS/MS), παρέχουν τη δυνατότητα ανίχνευσης και ταυτοποίησης ακόμα και ελάχιστων συγκεντρώσεων χημικών ουσιών.

Επιπλέον, εφαρμόζονται τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης (AI) για την ανάλυση των δεδομένων από λύματα, επιτρέποντας την πρόβλεψη επιπτώσεων στην υγεία. Η ενσωμάτωση αυτών των μεθόδων ανοίγει τον δρόμο για πιο ολοκληρωμένη κατανόηση της σχέσης μας με τις χημικές ουσίες, συμβάλλοντας στην καλύτερη προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος.

Η ανάλυση λυμάτων είναι ένα ισχυρό εργαλείο που μπορεί να φωτίσει τη σύνθετη σχέση μεταξύ των χημικών ουσιών, της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος. Η ενσωμάτωση προηγμένων μεθόδων ανάλυσης μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στη διαχείριση αυτών των προκλήσεων, προάγοντας μια πιο υγιή και βιώσιμη κοινωνία».

Διαβάστε επίσης: Εκδήλωση προς τιμήν του κ. Θωμαΐδη από τον Δήμο Διρφύων – Μεσσαπίων και το Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης του ΕΚΠΑ

Αρχιμήδης: Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον